Khi xuất khẩu thủy sản phải đối mặt với những thách thức ngày càng tăng từ suy thoái kinh tế toàn cầu, rào cản kỹ thuật ở thị trường nhập khẩu và chi phí đầu vào tăng cao, việc phát triển thị trường nội địa ngày càng được coi là hướng chiến lược để ổn định sản xuất, duy trì chuỗi cung ứng và giảm sự phụ thuộc vào thị trường bên ngoài.

Các chuyên gia lưu ý rằng người tiêu dùng địa phương ngày càng ưa chuộng các sản phẩm hải sản chất lượng cao, an toàn, hợp vệ sinh và có thể truy xuất nguồn gốc. Xu hướng này tạo cơ hội cho các nhà xuất khẩu vốn đã đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế nghiêm ngặt tiếp cận người mua trong nước bằng các sản phẩm cao cấp.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận hệ thống phân phối hiện đại. Mặc dù có thương hiệu uy tín và năng lực sản xuất tiên tiến, một số vẫn khó cạnh tranh với các nhà sản xuất nhỏ hơn có sản phẩm chất lượng thấp hơn thường chiếm ưu thế do giá thấp hơn và kiểm soát chất lượng không nhất quán.

Lê Hằng, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết những thách thức chính mà ngành phải đối mặt liên quan đến tư duy và chiến lược kinh doanh. Hầu hết các công ty thủy sản đều tập trung chủ yếu vào xuất khẩu và chưa quan tâm đúng mức đến thị trường nội địa.

Họ vẫn còn thiếu nỗ lực trong việc truyền thông, xây dựng thương hiệu và kể chuyện cho người tiêu dùng địa phương. Bà lưu ý rằng ngay cả các thành viên của câu lạc bộ các nhà cung cấp thủy sản nội địa của VASEP, bao gồm khoảng 30 doanh nghiệp, vẫn chưa quảng bá sản phẩm của mình một cách hiệu quả tới khách hàng địa phương.

Ngoài ra, nhiều công ty vẫn dựa vào phương thức bán hàng truyền thống và chưa khai thác các kênh phân phối hiện đại, đặc biệt là thương mại điện tử. VASEP ước tính chỉ có khoảng 20–25% doanh nghiệp thủy sản tích cực tham gia vào các nền tảng trực tuyến.

Thói quen của người tiêu dùng cũng đặt ra rào cản, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, nơi người mua hàng vẫn thích sản phẩm tươi hơn đông lạnh và chưa nhận thức đầy đủ về lợi ích về chất lượng cũng như an toàn của hải sản đông lạnh sâu được chế biến dưới sự kiểm soát chặt chẽ về dư lượng kháng sinh và vệ sinh.

Cơ sở hạ tầng phân phối vẫn là một thách thức khác. Tỷ lệ chiết khấu cao, chi phí hậu cần và yêu cầu khắt khe về chất lượng khiến doanh nghiệp khó thâm nhập vào chuỗi siêu thị, trung tâm thương mại, khiến thị trường truyền thống và nhà phân phối quy mô nhỏ trở thành điểm bán hàng chính.

Đặng Hữu Kiên, Cố vấn cấp cao của Tổng công ty Thủy sản Việt Nam, lưu ý rằng Việt Nam sản xuất khoảng 4 triệu tấn thủy sản đánh bắt hàng năm, trong đó 52% được sử dụng để chế biến đông lạnh và phần còn lại được tiêu thụ trong nước. Trong số 5 triệu tấn thủy sản nuôi, khoảng 70% được xuất khẩu, phần còn lại phục vụ thị trường địa phương.

Ông chỉ ra rằng tiêu dùng trong nước vẫn còn manh mún và phần lớn mang tính tự phát, với các mối liên kết có cấu trúc hạn chế giữa cung và cầu. Ngay cả các sự kiện và triển lãm xúc tiến thương mại của chính phủ cũng chưa tạo được tác động lâu dài.

Để khai thác tiềm năng của thị trường trong nước, bà Hằng cho rằng sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý, đặc biệt là Bộ Công Thương, là rất quan trọng để xây dựng chuỗi cung ứng hiện đại, chuyên nghiệp từ sản xuất đến phân phối. Bà kêu gọi giảm áp lực chiết khấu thương mại, cải thiện dịch vụ hậu cần lạnh và tiêu chuẩn hóa quy trình hợp tác để hỗ trợ doanh nghiệp. Lấy mẫu sản phẩm và triển lãm trong nước, theo mô hình triển lãm hải sản quốc tế Vietfish, cũng có thể giúp đưa hải sản chế biến đến gần hơn với người tiêu dùng địa phương.

Cô nói thêm rằng các kênh thương mại điện tử như Shopee, TikTok Shop và Zalo OA nên được tận dụng hiệu quả hơn để mở rộng phạm vi tiếp cận thị trường. Đồng thời, các công ty phải duy trì các tiêu chuẩn sản xuất nghiêm ngặt và đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc “từ trang trại đến bàn ăn” để tạo dựng niềm tin của người tiêu dùng.

Theo ông Kiên, cần thiết phải thiết lập một hệ sinh thái toàn diện kết nối nhà sản xuất, chế biến, phân phối và người tiêu dùng. Hợp tác đa phương mạnh mẽ hơn giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và nông dân, ngư dân sẽ giúp khắc phục tình trạng sản xuất manh mún và nâng cao giá trị thủy sản Việt Nam tại thị trường nội địa./.VNA